ZAANSTAD – Afgelopen maandag besteedden we aandacht aan een onderzoek van NH Nieuws naar de inhuur van extern personeel door gemeenten in Noord-Holland. Ons viel op dat in Zaanstad in een periode van drie jaar veel was uitgegeven aan die inhuur. Naar aanleiding hiervan hebben de gemeente om tekst en uitleg gevraagd. Uit de beantwoording blijkt dat te veel inhuur, naast kennisverlies, als financieel onverstandig wordt gezien, maar ook dat helemaal geen inhuur van extern personeel de gemeentelijke organisatie beknopt in de wendbaarheid.

De gemeente heeft de afgelopen drie jaar vooral externen ingehuurd bij de beleidsclusters ten behoeve van Individuele Dienstverlening en Collectieve Dienstverlening. Er zijn richtlijnen voor Externe Inhuur. Als centraal uitgangspunt geldt dat regulier en structureel werk (werk dat blijft bestaan en langer dan twee jaar duurt) door medewerkers in dienst van Zaanstad wordt gedaan. Maar er is flexibiliteit geboden, omdat er schaarste is op de arbeidsmarkt. Uit het onderzoek van NH Nieuws blijkt dat gemeenten onderling ook concurreren op die arbeidsmarkt. Het beschikken over tijdelijke gelden maakt ook dat Zaanstad tot inhuren moet over gaan.

Andere reden om extern personeel in te huren gebeurt als er sprake is van piekdrukte, als er onvoldoende ambtelijke capaciteit is om tijdelijke fluctuaties op te vangen in het werk. Bijvoorbeeld bij het callcenter, de vergunningverlening, of bij burgerzaken als er een piek is in de aanvraag van reisdocumenten of vergunningen. Maar ook tijdens de wervingsperiode voor een vaste medewerker is het soms nodig om de lopende werkzaamheden tijdelijk met extern personeel in te vullen. Externen worden ook ingehuurd als de gemeente vacatures (nog) niet kan vervullen, of als er sprake is van ziekte van bestaande medewerkers.

Tijdelijke projecten

Als de kennis niet in huis is, of als specifieke expertise nodig is ligt de keuze voor een externe medewerker voor de hand. Dat geldt ook voor tijdelijke projecten waarvoor de subsidie wordt verleend door het Rijk. Afgelopen jaren gebeurde dat met betrekking tot de Covid pandemie, de opvang van Oekraïense vluchtelingen, en de energiecrisis. Allemaal zaken waarvoor de gemeente aan de slag moest en wat door de bestaande ambtelijke capaciteit niet te dragen was.

Roemer norm

De inhuur van extern personeel lag bij praktisch alle in het onderzoek van NH Nieuws boven de Roemernorm van 10%. Ook in Zaanstad. In antwoord op onze vragen heeft de gemeente de cijfers gespecificeerd voor jaren 2022 en 2023. In 2023 bedroeg de bezetting van inhuur 15,8% ten opzichte van de totale bezetting (in fte). In 2022 was het 17%. Dus er is sprake van een vermindering, al ligt de gemeente met inhuur nog boven de Roemernorm. Als verklaring voor de relatief hoge inhuurpercentages voor de periode 2020, 2021 en 2022 geeft de gemeente aan dat die zijn veroorzaakt door de Covid pandemie, de opvang van Oekraïense vluchtelingen en de energiecrisis.

Kan het niet minder?

Er klonk meteen kritiek vanuit onze lezers over de hoge uitgaven. Kan het niet minder, of al dat geld kan aan betere doelen worden besteed? Alsof de gemeente geen aandacht mag hebben voor de opbouw van een evenwichtig ambtelijk apparaat, waar nu eenmaal extern personeel niet helemaal is weg te denken. We hebben er ook naar gevraagd. Inhuur heeft continu onze aandacht, schrijft de gemeente. Er zijn richtlijnen, zoals hiervoor aangegeven. Vast werk gaat per definitie niet naar een externe medewerker, maar is bedoeld voor vaste medewerkers. De richtlijnen heeft de gemeente onlangs nog geactualiseerd. Als er van wordt afgeweken kan dat leiden tot een vervolgactie. De gemeente kan dan besluiten de opdracht af te ronden, of het openstellen van een vacature ter vervanging van de extern ingehuurde medewerker. Een aanbod om in dienst te komen bij Zaanstad geldt ook als één van de mogelijkheden.

Wendbare organisatie

Helemaal afbouwen van inhuur is dan ook niet aan de orde. Wel wordt kritisch naar de omvang en duur gekeken. ‘Een gezonde organisatie is wendbaar. Te veel inhuur is, naast kennisverlies, financieel onverstandig. Helemaal niet inhuren beknopt ons in onze wendbaarheid’, schrijft de gemeente.

Bronnen: Emailverkeer met Zaanstad over dit onderwerp. Eigen foto.